De tekenen waren daar, toch sloegen we er geen acht op. Collectief negeerden we de komst van COVID-19 naar Nederland, tot het virus ook hier om zich heen greep. Een voorspelbare crisis verraste ons volkomen. Waarom zijn we zo slecht in staat te anticiperen op de komst van grote, ingrijpende catastrofes zoals de corona-uitbraak? Twee diersoorten vormen hierop het antwoord: de zwarte zwaan en de grijze neushoorn.

Zwarte zwanen verrassen volkomen

Zwarte zwanen waren lang onbekend in Europa. Pas in 1696 trof onze landgenoot Willem de Vlamingh ze aan, in Australië. Hij ontdekte in feite iets wat in onze ogen niet bestond. De zwarte zwaan staat sinds die tijd symbool voor een onvoorspelbare gebeurtenis met grote impact.

Nassim Taleb gebruikte deze metafoor om er in zijn boek Silent Risk de zwarte zwanentheorie aan op te hangen. Zo zijn de Eerste Wereldoorlog, de aanval op de Twin Towers en de uitvinding van het internet voorbeelden van ‘zwarte zwanen’. We zagen ze niet aankomen via wetenschappelijke modellen of methodes, werden aldus volkomen verrast en meegezogen, en na afloop rationaliseerden we ze. Want zo werkt de menselijke geest, aldus Taleb. We proberen alles wat ons overkomt een plek te geven, om het in de toekomst niet nogmaals te laten gebeuren. Maar zo gemakkelijk is het niet. Een zwarte zwaan laat zich niet voorspellen. De enige manier om je erop voor te bereiden, is het neerzetten van robuuste systemen.

Grijze neushoorns zie je aankomen – als je goed kijkt

Is corona een zwarte zwaan? Dat we erdoor verrast werden, staat buiten kijf. Dat de impact van het virus een gigantisch effect heeft op het heden én onze toekomst, ook. Maar… als we goed hadden opgelet en de data uit China juist hadden geïnterpreteerd en gewogen, hadden we kunnen voorzien wat ons nu overkomt. Daarmee is corona geen zwarte zwaan, maar een grijze neushoorn.

In haar TED Talk introduceert Michele Wucker dit begrip van de grijze neushoorn naast de al langer bestaande zwarte zwaan. Wat leert een grijze neushoorn ons en waarom missen we de signalen die het afgeeft – bewust of onbewust?

Foto: Frans van Heerden